Emirdağ,
Türkiye |
|
|---|---|
 Afyonkarahisar Siyasi Haritası |
|
| Harita | |
 Türkiye'de bulunduğu yer |
|
| Bilgiler | |
| Şehir nüfusu | x.xxx[] (2000) |
| İlçe nüfusu | 47.321[] (2000) |
| Yüzölçümü | 2009 km² |
| Rakım | xxx metre |
| Koordinatlar | |
| Posta kodu | 03600 |
| Alan kodu | 0272 |
| İl plaka kodu | 03 |
| Yönetim | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi Bölge | Ege Bölgesi |
| İl | Afyonkarahisar |
| Kaymakam | Zekeriya Güney |
| Belediye başkanı | Lütfi İhsan Dağ |
| Yerel yönetim site | |
| İlçe kaymakamlık site | |
Emirdağ Afyonkarahisar'a bağlı ilçe. İlçe merkezinin ismi burayı mesken tutmuş bulunan Oğuz- Türkmen boylarının isimlerinden hareketle 1867'ye kadar Cırgın veya Musluca olarak anılagelmiş, 1867'deki bölgesel idare düzenlemelerinin ardından 1933'e kadar Sultan Abdülaziz'e atfen Aziziye olmuştur. 1933'de ilçe merkezinin ismi, yamacında yer aldığı Emir dağı'na (yüksekliği 2.281 m.) atfen Emirdağ olarak değiştirilmiştir. İlçe merkezinin rakımı 1.000 m.'den biraz fazladır.
İlçenin köylerinden Karacalar, nüfusunun çoğunluğunun Alevi olması açısından diğerlerinden farklılık gösterir.
Antik dönemde Aura, Roma ve Bizans dönemlerinde Amorium olarak anılan tarihi kentin kalıntıları Emirdağ'a 13 km. mesafede yer almaktadır.
Konu başlıkları[gizle] |
Tarih [değiştir]
Emirdağ yöresinde Hititler, Lidyalılar, Persler, Eski Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslılar hüküm sürdü. İlçe merkezine 13 km. uzaklıkta, Hisarköy'de bulunan Amorium, ilçede bulunan en önemli tarihi yerleşimdir. Bizans İmparatorluğu hanedanlarından Amorian hanedanı, Amorium kökenliydi.
Amorium, İstanbul'u ele geçirmek için saldıran Arap ordularının yolu üzerindeydi. Harun Reşit’in ikinci oğlu Mu’tasim, 838 yılında kenti ele geçirdi ve yıktırdı. Kent, Arapların geri çekilmesinden sonra eski canlılığını bir daha kazanamadı.
Amorium, Malazgirt savaşı öncesinde Anadolu'ya akınlar düzenleyen Türkmen beylerinden Ahmet Şah ve Emir Afşin tarafından 1068 yılında bir süre zaptedildi. Ancak bölgeye geniş çaplı yerleşimi ve bölge nüfusunun Türkleşmesi, Anadolu Selçuklu devleti ile Bizans arasında 1116 yılında yapılan Bolybotum (Bolvadin) savaşından sonra cereyan etmiştir. Bu savaş esnasında Selçuklu sultanının Bolvadin güneyinde bir süre çekildiği dağlara Sultandağı, komutanlarından Emir Mengücük'ün çekildiği dağlara ise Emirdağı ismi verilmiştir.
Daha büyük bir Türk yerleşimi 1522 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na dahil olan Dulkadiroğulları beyliği topraklarındaki Türkmenlerin bölgede iskan edilmesiyle gerçekleşmiştir. 1691-1696 yılları arasında Karabağlı oymağı yörede iskana tabi tutulmuştur. Daha çetin bir süreç içinde vuku bulan bu iskan ile bu oymak, Davulga, Bademli,Daydali ve diğer merkezlere yerleşmiş, toplam 28 köy kurmuştur. 1729 yılından itibaren de bu kez, Musul vilayetinin Rakka sancağından Anadolu’ya gönderilen bu oymak Musul’dan geldiği için, bir kısım oymak iskan kayıtlarında Muslucalı ismi ile geçmiştir.
Oymak kışın Emirdağ yaylalarında yazın Çankırı'da yaylamak kaydı ile buraya gelmiştir. 1752 tarihli 701 numaralı oymak iskan defterinde bu oymağın konar göçerlikten men edilip, yerleşmesi ferman buyrulmuştur. Daha sonra Musacalı, Musacalu, Musulcalı olarak da değişik kaynaklarda rastlanan aşiretin, değişik kabilelerinden şimdiki adlarıyla, Çilli, İncili, Gacerli (Kacerli/Kaçarlı) oymakları merkeze; Oşulu, Caberli, Tanburacı ve Hacıfakılı oymakları da köylere yerleştirilmiştir. Bunları yine Halep Türkmenlerinden Alcı, Kılıçlı, Boynuyoğunlu, Ünlü ve Demircili oymakları ve Karakeçili, Sarıkeçili, Horzumlu, Alkaevli, Yüreğirli oymaklarının muhtelif köylere dağıtılması izlemiştir.
Yörede ilk merkez olarak Kemerkaya (Çuğu) veya Avdan mevkileri, veya Eskigömü veya Yozgatören köylerinin düşünüldüğü bilinmektedir. Ancak Cırgın Türkmenlerinin yerleşmiş bulunduğu yörede karar kılınmıştır. Emirdağ 1851 yılına kadar Cırgın kariyesi ve bir süre boyunca da Musluca nahiyesi olarak anılmış, 1864 yılında ise, Sultan Abdülaziz tarafından çıkarılan yeni vilayet kanunu ile eyalet sistemine son verilmesi üzerine, ve 1867'de Hüdavendigar vilayetinin kurulmasıyla ilçe statüsü kazanmış, Sultan Abdülaziz’e atfen Aziziye ismini almıştır. Eylül 1921’de Yunan işgaline giren ve 22 Eylül 1922’de Kurtuluş Savaşı'nda Yunan işgalinden kurtulan ilçenin adı, 1932 yılında güneyindeki dağlardan esinlenilerek Emirdağ olarak değiştirilmiştir.
Gurbetçilik [değiştir]
Belçika ve Hollanda'da yaşayan Türkler arasında (civar kasaba ve köyleri de dahil olmak üzere) pek çok Emirdağlı bulunmaktadır. Emirdağlılar özellikle Brüksel'deki Türkiye kökenli nüfus içinde ezici çoğunluğu oluşturmaktadırlar [kaynak belirtilmeli]. Belçika'nın bir diğer büyük kenti olan Gent'te de kalabalık bir Emirdağlı topluluğu bulunmaktadır.
Nitekim günümüzde Brüksel'in iki komşu semti, yerli halk arasında Türk mahallesi, hatta Emirdağ mahallesi olarak anılır. Brüksel'de Türk mahallesi haline gelmiş bu iki semtin ortasından geçen ve bu semtlerin ana caddesini oluşturan Chaussée de Haecht caddesinin isminin Chaussée d'Emirdağ olarak değiştirilmesi bile gündeme getirilmiştir. [kaynak belirtilmeli]
Bu yoğun göç hareketi nedeniyle Emirdağ merkez ilçe nüfusun son 40 yılda sadece 10 bin civarında artmıştır (1960 nüfusu 10.069). Öte yandan, Avrupa'da yerleşik ve sayıları 110.000 olarak tahmin edilen [kaynak belirtilmeli] Emirdağlı kitlesi özellikle yaz aylarındaki ziyaretlerinde ilçenin nüfusunu kalabalıklaştırır. Bir yandan Avrupalı Emirdağlılar Emirdağ'da ev yaptırır ve imara katkıda bulunurken, bir yandan da Emirdağlıların Avrupa'ya göçü, özellikle evlilikler yoluyla, sürmektedir.
Yerel politika [değiştir]
2004 yerel seçimlerine kadar sol çoğunluk tarafından ve CHP'li belediye başkanı İSMET GÜLER in başkanlığında yönetilen belediyede, son yerel seçimlerde sağ partiler çoğunluğu elde etmiş ve (AKP) 'li Lütfi İhsan Dağ belediye başkanı olmuştur. Emirdağ'ın yurtdışı ilişkilerden sorumlu bir belediye meclis üyesi bulunmaktadır. Metin Edeer adındaki MHP)'li bu üye, Brüksel büyükşehir siyasetinin etkili kuruluşlarından EYAD-Emirdağ Yardımlaşma Derneği'ın başkanı olup Brüksel'de yaşamaktadır.
Halk ozanları, şairler ve yazarlar [değiştir]
Emirdağ'ı anlatan bir beyit:
Sert olur soğuğu Emirdağı'nın Mert olur yiğidi Emirdağı'nın
Alfabetik sıra ile;
- Aşık Yoksul Derviş (Şemsettin Kubat, Şarkıcı Kubat'ın Amcası)
- Fikret Akın
- Adnan Durmaz
- Huseyin YILDIRIM
- Fakı Edeer
- Hayat Uyar
- Halis Erenoğlu
- Metin Akın
- Muharrem Kubat
- Ömer Faruk Yaldızkaya
- Özcan Türkmen
- Tevfik Uyar
- Yüksel Önaçan
- Pınar Halaç
- Halil Rıfat Aydemir
Emirdağ türküleri [değiştir]
Türküleri ile ünlü bir yöredir.
Bazı Emirdağ türküleri:
- Al Fadimem,
- Emirdağ'ı Birbirine Ulalı,
- Harmana Sererler,
- Suvermez Diyorlar,
- Zalım Poyraz,
- Dabandan,
- Düz Oyun,
- Pancar Ektim Emirdağ'ın Düzüne
- Ağıl Ören,
- Yoğurt Çaldım Kazana,
- Emirdağlarına Kara Gidelim
- Yalanmıydı Yaşar
- Ekizce Üstünde Bir Karabulut
- Emirdağ'ın Güzelleri
- Kuşburnu Pürlenirmi
- Ta Yaylanın Yükseğinde Evleri
Yöresel yemekler [değiştir]
- Bükme: Tercihan mercimekli börek
- Tutmaç Aşı: Ev eriştesi ve mercimek ile yapılır, sarımsaklı yoğurtla birlikte yenir. Çorba kıvamından koyudur. "Sakala sarkan" adıyla da bilinir.
- Dolgulu köfte: İçli köfte diye de bilinir. Yörede kıymalısı da yapılsa da, genellikle kuyruk yağı kullanılarak yapılır.
- Arabaşı: Un ve su ile kaynatılarak karıştırmak gerekiyor bellibir süre sonra tepsilere dökülür ve soğutulur , acılı, ekşili, tavuk etli, çorba ile çiğnenmeden yutulur.
- Toğga: Yoğurt, yarma ve nane ile hazırlanan, genellikle bayramlarda misafirlere ikram etmek için hazırlanan çorba.
- Katmer: Genellikle haşhaşla yapılan bir tür gözleme.
- Oymaç: Yağda kızartılmış yumurtaya kuru yufka doğranarak yapılır.
- Bulgur pilavı: Mercimekle yapılır, yörede birden fazla yufka üzerine dökülür, kaşıksız yenir.
- Tarhana çorbası:Yoğurt,nohut ve düğür karışımından yapılan bir tür yemek. Bilinen tarhana çorbasından farklı olup, Türkmen tarhanası diye de anılır.
- Pişi: Mayalı hamurun kızgın yağda kızartılması ile yapılır.
- Paça: Küçükbaş hayvanların ayak bölgesinden yapılır. İçine kızarmış ekmek ve sarımsaklı yoğurt dökülerek yenir.
- Emirdağ Güveci: Et, Patlıcan ve Soyulmamış sarımsak temel malzemeleridir. Toprak kap içerisinde fırında pişirilir.
- Emirdağ Pidesi: Sade yumurtalı pidedir.
Türkmen geleneğinden izler [değiştir]
Çocukluğunda büyüklerinden tekerleme şeklinde aşağıdakileri duymamış çocuk azdır.
- Parmakların isimlendirilmesi: Başparmak, badiparmak, ortadirek, gülağacı, güccükbacı.
- "Elin ortasında bir kuş varmış; (parmaklar gösterilerek) Başparmak tutmuş, badiparmak yolmuş, ortadirek pişirmiş, gülağacı yemiş, güccükbacı da hani bana hani bana demiş" diyerek büyükler çocukları eğlendirir.
- Ayrıca ölülerin ardından hala ağıtlar yakılması, şaman geleneklerinden kalma en önemli kültürel faaliyetlerinden biridir.
- Yaylak ve Kışlak adetleri bazı köylerinde hala görülmektedir.
- Topakev denilen Türkmen ve Yörük çadırları hala bazı köylerinde görülmektedir.
- Baba/Ağabey: Ağa, Kızkardeş: Bacı, Hala: Bibi, ......
Tanınmış Emirdağ'lılar [değiştir]
- Kubat (Şarkıcı),
- Azra Akın (Dünya Güzeli),
- Tevfik Başer (Sinema Yönetmeni)
-
Ceylan Çalışkan (Futbol Menajeri)
Emirdağ Vakıf ve Dernekleri [değiştir]
- Eskişehir Emirdağlılar Vakfı- Emirdağlılar Sosyal Dayanışma ve Eğitim Vakfı
- EYAD- Emirdağ Yöresi Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
- Belçika Emirdağlılar Vakfı (EYAD'dan farklıdır.)
Foto Galeri [değiştir]
Eski Hamam
|
Kacerli mahallesinde tarihi bir ev
|
1940'lı yılların başında yapılmış
merdivenlerinde sohbet edilen klasik bir
Emirdağ evi
|
|
Bir sokak görüntüsü
|
Dış bağlantılar [değiştir]
Kaynakça [değiştir]
- Amorium'da halen devam eden kazı çalışmaları
- Mehmet Koksal, Emirdag et son échevin belge des Affaires étrangères, 14 Avril 2004
- Avşar Türkmenleri, Oğuz Menderes Kaya
 |
VikiKaynak'ta Emirdağ, Afyonkarahisar ile ilgili metin bulunmaktadır. |